“Văn Thân” là phong trào của những nho sĩ trí thức nổi dậy để chống lại Pháp (1864-1913), mà mục tiêu lại là người Công Giáo, vì họ cho rằng, theo đạo Gia Tô là theo Pháp!?
Dân Ba Làng là một dân toàn tòng Công Giáo và phải nói là một dân rất hiền lành, họ rất sợ Văn Thân quấy phá. Họ tổ chức rào làng, cắm chông, rèn khí giới. Thanh niên, trai tráng Ba Làng được luyện tập võ nghệ và sẵn sàng ứng chiến với Văn Thân bất cứ lúc nào.
Đời cha già Ngọc làm chính xứ và cha già Ngũ làm phó xứ (khoảng năm 1900), giáo dân Ba Làng đã có nhiều cuộc xuất binh tiến ra Thượng Chiểu, Phúc Lãng, Hòa Yên (thuộc địa phận Phám Diệm xưa, Gp Thanh Hoá ngày nay), để giải vây cho các xứ đang bị Văn Thân đốt phá!
Sau đây, ta hãy lắng nghe các cụ già kể lại qua bài “vè Văn Thân” được truyền tụng lâu nay ở đất Cửa Bạng, Ba Làng:
—
Ba năm tụ nhất tháng giêng,
Văn Thân làm ‘giặc’ nổi lên tứ bàng,
‘Giặc’ này cũng có các Quan.
Đốt phá trong làng thật là đạo dân,
Cụ Phó tức giận bừng bừng (tức cha già Ngũ)
Truyền cho ba họ luyện quân một ngày (3 giáo họ)
Làng Doanh tiền quân cũng hay (tức: Sung Mãn)
Ngoại Hải ta rầy đi đạo Trung Quân
Như Áng hậu quân là xong, (tức: Như Xuân)
Lại chọn quân tiến ở trong Ba Làng
Ba năm thất thủ giặc tàn
Vợ con về ấy chẳng còn chút chi
Kéo ra Thượng Chiểu một khi……
—
Trong các cuộc hành quân ngăn ngừa Văn Thân quấy phá của dân Ba Làng, người ta phải công nhận lòng can đảm, chí chiến đấu của mọi người từ đàn bà, trẻ con, từ ông già bà lão, đến các thanh niên,.. mọi người đều một lòng cương quyết bảo vệ làng xóm và bảo vệ đức tin của người Công Giáo Ba Làng.
Dẫn đầu tiền quân chống Văn Thân là ông Đốc Kết (tục gọi là Quận Sắt), một con người lão luyện có sức khỏe lạ thường.
Người ta kể lại: Có một lần đi qua núi Thủi, ông Đốc Kết thấy có hai tảng đá lớn trông đẹp mắt, liền cắp hai nách hai cái đem về để dưới cây bàng trước cửa làng cho đồng bào ra đó ngồi hóng mát trong những buổi trưa hè nóng nực. (Hai tảng đá to này trước đây nằm ở gốc 2 cây bàng đầu ngõ vào xóm nhà chú Đề và xóm nhà ông Tuân Vệ, thuộc Sung Mãn. Nhưng bây giờ đã di dời hết rồi)
Bên cạnh ông Đốc Kết, phải kể đến ông Cố Hậu, đã một lần dẫn toán quân Ba Làng ra giải vây cho Thượng Chiểu, Phúc Lãng thuộc quận Quảng Xương và chém đầu tướng giặc ở chợ Cồng (chợ huyện Tĩnh Gia ngày nay)
Như Áng hậu quân (tức Như Xuân) phải nói đến ông cố Phúc, sử dụng súng thần công đại bác – khẩu súng này đã làm cho địch quân mất tinh thần hoảng chạy nhiều lần (về việc giáo xứ Ba Làng sở hữu súng Thần Công, chúng tôi sẽ đề cập ở một bài viết khác)
Nhờ tinh thần chiến đấu hăng say, nhờ lòng cương quyết bảo vệ đức tin và làng xóm, dân Ba Làng không những đã chiến thắng được Văn Thân quấy phá, mà còn bảo vệ hữu hiệu cho các làng Công Giáo lân cận nữa!
Ngày nay, theo lời các cụ ghi nhận, dòng dõi hậu duệ của ông Đốc Kết chính là họ hàng nhà ông Tuân Vệ, anh chị Tuyến Hoà bây giờ, thật đáng tự hào và trân trọng!
–
*Chú giải:
+ Tổng hợp dựa trên giai thoại các cụ cao niên kể lại, rất mong nhận được sự bổ sung từ các bậc am hiểu lịch sử Ba Làng
+ Chỉ nguyên đợt bách hại “Văn Thân” này, Lm. Vũ Thành ước tính: “Tổng cộng số giáo dân bị giết có tới 40.000 người, 20 thừa sai, 30 linh mục Việt, hàng ngàn họ đạo bị thiêu hủy” (Lm.Vũ Thành. Dòng Máu Anh Hùng. Sđd.
+ Ảnh: Minh hoạ từ Internet
Lượt xem 616 Lần