1. Bố cục tự nhiên
• *Tiền cảnh (góc nhìn từ núi Du Xuyên):
• Vị trí đứng chụp trên các khối đá granit trơ trụi, gồ ghề đặc trưng của Du Xuyên.
• Những mỏm đá này tạo thế “cửa ngõ” nhìn toàn bộ vịnh Bạng.
• *Trung cảnh (giữa ảnh):
• Dòng sông Bạng (còn gọi Kênh Than) hiện rõ, uốn lượn từ trong nội đồng Tĩnh Gia chảy ra biển. Đây chính là “cửa lạch” cho ghe thuyền từ nội thủy ra khơi, cũng là nơi cha Đắc Lộ cập bến năm 1627.
• Xung quanh sông là đầm phá – ruộng muối – ruộng lúa, phân mảnh thành từng ô, xen kẽ cây bụi. Dễ nhận ra vùng nước lợ ven sông, nơi cư dân Ba Làng vẫn làm muối, đánh cá, nuôi thủy sản truyền thống.
• *Hậu cảnh (ngoài khơi):
• Núi Thủi (Hòn Nỏ) vươn ra biển, tạo thành “mỏm bắc” của Cửa Bạng. Dáng núi thấp, thoải, chạy dài như một bán đảo nhỏ. Chính mũi này kết hợp với núi Du Xuyên (phía nam, nơi chụp ảnh) khép lại thành miệng Cửa Bạng – một vịnh kín gió.
• Ngoài xa là vùng nước biển Đông phẳng lặng, trên ảnh còn thấy các vệt sóng trắng nối dài song song bờ, chứng tỏ bãi thoai thoải, cát mịn.
⸻
2. Địa mạo – thủy văn
• Bãi biển Ba Làng kéo dài cong đều như lưỡi liềm, ôm trọn phía đông bắc vịnh. Bờ cát rộng, thoải, sóng nhỏ – lý tưởng cho việc kéo thuyền mành, ghe lưới lên bãi.
• Sông Bạng mở ra cửa biển nhỏ, chia đôi cảnh quan: một bên là vùng nước mặn – lợ, một bên là bãi cát hướng ra biển.
• Hệ đầm phá ven sông lúc này vẫn còn nguyên sinh, chưa có nhiều công trình lấn chiếm. Đây chính là vùng sản xuất muối cổ và là “hậu phương sinh thái” của ngư dân.
⸻
3. Cư trú – nhân văn
• Dọc ven sông và ven bãi đã có những xóm nhà tranh gỗ lúp xúp, lẫn giữa hàng tre và cây dừa. Tuy chưa thể hiện rõ trên ảnh đen trắng, nhưng theo quy luật cư trú, đây chính là các họ đạo của giáo xứ Ba Làng ( Như Xuân, Sung Mãn-Bồng Doanh, Ngoại Hải…).
• Đường mòn đất nhỏ chạy ven sông và men theo bờ biển, nối liền các xóm.
• Trên biển có vài thuyền nan, ghe mành nhỏ – phương tiện đặc trưng vùng ven Thanh Hóa thập niên 1960.
⸻
4. Tầm nhìn chiến lược
Từ vị trí núi Du Xuyên nhìn ra:
• Có thể bao quát toàn bộ cửa biển và cả đường ra vào – điều này lý giải vì sao trong suốt lịch sử (từ Lê – Trịnh đến Nguyễn, rồi cả thời Pháp), Cửa Bạng được xem là vị trí thủy quân quan trọng.
• Núi Thủi – Du Xuyên như hai cánh tay ôm trọn vịnh Bạng, biến nơi đây thành một cảng tự nhiên lý tưởng cho thương hồ và thừa sai châu Âu.
⸻
5. Giá trị biểu tượng
• Hình ảnh 1964 cho thấy Ba Làng vẫn còn giữ nguyên cảnh quan “nguyên thủy” như thế kỷ XVII–XIX: núi – sông – lạch – bãi – làng xóm.
• Đây là “khung cảnh lịch sử” tái hiện chính xác bối cảnh khi cha Đắc Lộ cập bến 1627: một vịnh nhỏ, có núi chắn sóng, sông dẫn vào nội đồng, làng chài lúp xúp ven bờ.
–
©️Ảnh được trích xuất từ bộ phim tài liệu Hòn Mê của hãng phim quân đội nhân dân Việt Nam sản xuất năm 1964. Phục dựng màu bằng AI