THAY LỜI TỰA
Tử Trường Tư mã Thiên đã lưu danh vạn đại với nhân loại nói chung, và dân tộc Trung Hoa nói riêng, là nhờ bộ Sử ký bất hủ của ông.
Từ xưa tới nay, ai đọc bộ Sử ký cũng phải nhận chân giá trị sử khoa của nó. Tử Trường tiên sinh, ngoài cái thần trí thiên bẩm, đã hiến trót đời mình để sưu tầm, phân tách, tuyển lựa và hệ thống hóa tài liệu một cách khá khoa học. Chỉ nguyên nhìn vào việc : tiên sinh thân đi khắp chốn, đến tận nơi có sự kiện xảy ra để điều tra, sưu tầm những tài liệu chính xác, đã đủ làm tăng giá trị cho tác phẩm của Tiên sinh. Sử gia muôn thuở này còn có một đức tính tối quan trọng cho khoa chép sử : khách quan trước các tài liệu. Sử liệu có thế nào, Tiên sinh ghi chép như thế chứ không theo chủ quan phê phán một cách thiên lệch như nhiều sử gia sống trước Tiên sinh. Điểm nào tồn nghi thì để là tồn nghi chứ không hề võ đoán. Vấn đề nào có nhiều thuyết khác nhau thì kể cả ra để độc giả tự cân nhắc. Với bấy nhiêu đức tính cần thiết của một sử gia trên đây, cộng với giọng văn thành thực, đầy hùng khí, bộ Sử ký đã trở thành bất hủ và tên Tử Trường Tư mã Thiên còn lại mãi trong Sử vàng chói lọi chẳng những của riêng dân tộc Trung Hoa mà của cả nhân loại vậy.
Được hân hạnh đọc bản thảo cuốn Lịch sử Truyền giáo ở Việt Nam của Linh mục Nguyễn Hồng, kẻ cầm bút thiển cận này không thể không liên tưởng đến những đặc điểm của bộ Sử ký của Tư mã Thiên.
Thực vậy, Linh mục Nguyễn Hồng đã từ lâu năm hằng lưu tâm đến vấn đề Truyền giáo ở Việt Nam bằng cách tìm tòi thu tập tài liệu ở ngay trong nước. Nhưng tiếc thay, các tài liệu Truyền giáo thời sơ khởi ít còn lưu lại ở Việt Nam. Các tài liệu sống thì không còn, mà các sử liệu ghi chép thì phần lớn đã đưa sang Roma hay Ba-lê mất cả. Do đó, muốn viết một bộ Sử truyền giáo cho hoàn toàn đầy đủ với những tài liệu hiện có ở trong nước thì thực là khó. Nhưng bao giờ trời cũng phù người có chí : cha được xuất ngoại du học ! Thế là cha có đủ phương tiện để hoàn tất bộ sử. Bắt tay ngay vào việc bằng cách sưu tầm tài liệu khắp các bảo tàng thư viện của Thánh Bộ Truyền giáo của Dòng Tên ở Roma, lại qua Ba-lê vào thư viện Hội các cha Thừa sai Ba-lê để hoàn bị tác phẩm.
Với một chí kiên nhẫn, một lòng ham thích say sưa, với những nhìn xa thấy rộng của trời Âu, sau mấy năm trường tận tụy, cha đã hoàn tất bộ Lịch sử Truyền giáo ở Việt Nam, mà hôm nay, quyển thứ I trong bộ sử ấy, khiêm tốn ra mắt đồng bào Việt Nam.
Với những tài liệu chính xác, ghi chép một cách rất vô tư, hệ thống hóa một cách mạch lạc dưới ngọn bút trôi chảy, khúc triết và hùng kính, cuốn Lịch sử này có hi vọng làm thỏa mãn những đòi hỏi của toàn thể giáo hữu Công giáo Việt Nam. Hơn nữa, theo thiển kiến của kẻ hèn này, thì bộ Sử truyền giáo của Linh mục Nguyễn Hồng cũng sẽ không hổ thẹn khi nằm trên tay bất cứ một sử gia chuyên môn nào.
Nhưng trí một người có hạn, óc cá nhân có mức nên tác giả cũng như kẻ cầm bút viết mấy lời này vẫn thành thực thầm ước được nghe lời chỉ giáo của chư độc giả bốn phương.
Viết tại Cái Sắn Kênh
Quí Hạ năm Kỷ Hợi
Linh mục : MẬU HẢI
—
MỤC LỤC
TUYÊN NGÔN
THAY LỜI TỰA
CHƯƠNG I. NHỮNG BƯỚC ĐẦU CỦA GIÁO HỘI VIỆT NAM
I. GIÁO HỘI VIỆT NAM TRƯỚC THẾ KỶ XVI
2. Giáo hội Việt Nam trước thế kỷ XVI
II. CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO KHU VỰC NHÀ HẬU LÊ, NAM TRIỀU
2. Công cuộc truyền giáo dưới triều Lê Anh Tông (1556-1573)
3. Ordonez de Cevallos và công chúa Mai Hoa
III. CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO KHU VỰC NHÀ MẠC, BẮC TRIỀU
2. Cha Bartolomé Ruiz
IV. CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO Ở MIỀN NAM NƯỚC VIỆT
2. Các Cha dòng thánh Đa Minh, Tây Ban Nha
CHƯƠNG II. CHA BUZOMI, TÔNG ĐỒ XỨ NAM
I. BÁCH HẠI TÔN GIÁO Ở NHẬT VỚI CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO Ở VIỆT NAM
2. Áo môn, trung tâm thương mại và truyền giáo
3. Hy vọng truyền giáo ở xứ Nam
II. NƯỚC VIỆT NAM VÀO ĐẦU THẾ KỶ XVII
2. Tình trạng tôn giáo
3. Người dân Việt Nam và xã hội Việt Nam
III. CHA BUZOMI VỚI NHỮNG THỬ THÁCH ĐẦU TIÊN (1615-1618)
2. Những thử thách đầu tiên
3. Quan phủ Qui Nhơn
IV. CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO Ở QUI NHƠN VÀ QUẢNG NAM (1618-1622)
2. Những khó khăn gặp phải
3. Công cuộc truyền giáo ở Quảng Nam
V. NHỮNG THỬ THÁCH TIẾP TỤC CỦA GIÁO ĐOÀN XỨ NAM (1623-1626)
2. Những thừa sai mới (1624)
3. Bà vương phi Minh Đức trở lại
4. Cha De Pina qua đời và lệnh tập trung các thừa sai về cửa Hội An (12-1625)
CHƯƠNG III. CHA ĐẮC LỘ, TÔNG ĐỒ XỨ BẮC
I. CHA ĐẮC LỘ
2. Trên đường vào khu truyền giáo
3. Thừa sai xứ Nam
II. TÔNG ĐỒ XỨ BẮC
2. Cha Baldinotti, Kẻ Chợ 1626
3. Cha Đắc Lộ và Pedro Marquez trên đường ra Bắc
III. CỬA BẠNG : NHỮNG BÔNG LÚA ĐẦU MÙA
2. Họ Cửa Bạng
3. Cờ chiến thắng trên núi Cửa Bạng
IV. AN VỰC, ĐANG KHI CHỜ ĐỢI CHÚA TRỊNH TRỞ VỀ
2. Sư cụ Gioankim và nhà thờ An Vực
3. Những giáo dân đầu tiên trong hoàng gia
V. TRÊN ĐƯỜNG LÊN KẺ CHỢ
2. Được phép ở lại truyền giáo
3. Trên đường lên Kẻ Chợ
CHƯƠNG IV. GIÁO ĐOÀN KẺ CHỢ VỚI NHỮNG THỬ THÁCH ĐẦU TIÊN
I. KẺ CHỢ : NHỮNG GIÁO DÂN TIÊN KHỞI
2. Cuốn sách bổn chữ Hán của Thầy sãi
3. Những ơn lạ
4. Lòng đạo đức của giáo dân và đời sống phụng vụ
II. TINH THẦN TÔNG ĐỒ GIÁO DÂN
2. Vấn đề thầy giảng
III. NHỮNG THỬ THÁCH
2. Cảnh giam cầm quản thúc
3. Lệnh trục xuất
IV. VĨNH BIỆT XỨ BẮC
2. Công cuộc truyền giáo vùng Nghệ An
3. Trở lại Kẻ Chợ và vĩnh biệt xứ Bắc
CHƯƠNG V. CHA ĐẮC LỘ TRỞ LẠI XỨ NAM VÀ CÔNG CUỘC TRUYỀN GIÁO Ở ĐÓ
I. CHA ĐẮC LỘ TRỞ LẠI ĐÀNG TRONG
2. Buzomi với lệnh trục xuất 1629
3. Giáo đoàn xứ Nam từ năm 1630 đến năm 1639
4. Cha Đắc Lộ trở lại xứ Nam và bị trục xuất (2-1640 – 9-1640)
II. HAI LẦN BỊ TRỤC XUẤT, HAI LẦN TRỞ LẠI
2. Lệnh trục xuất lần thứ hai (7-1641)
3. Trở lại xứ Nam lần thứ ba và tổ chức Thầy Giảng (1-1642 – 9-1643)
III. CHA ĐẮC LỘ TRỞ LẠI XỨ NAM LẦN THỨ TƯ
2. Bà Maria Minh Đức Tuần Thánh ở Hội An
3. Phái đoàn giáo dân ngoài Bắc
4. Công cuộc truyền giáo cho giới trí thức và quan lại
CHƯƠNG VI. CHA ĐẮC LỘ VỚI NHỮNG TRANG SỬ MÁU ĐẦU TIÊN CỦA GIÁO ĐOÀN XỨ NAM
I. NHỮNG ANH HÙNG XƯNG ĐẠO
2. Cụ già Andrêa và lệnh trục xuất cha Đắc Lộ
3. 35 Anh hùng xưng đạo phủ Qui Nhơn
II. NHỮNG THỬ THÁCH CỦA CHA ĐẮC LỘ VÀ CÁC THẦY GIẢNG
2. Mùa Sinh Nhật 1644 với cảnh giam cầm quản thúc
3. Mùa chay 1645 và Nghĩa cử của chín giáo dân Quảng Bình, Quảng Trị
4. Mùa Phục Sinh 1645 ở kẻ Hội An và những nữ tu đầu tiên đến nước Việt
III. VĨNH BIỆT XỨ NAM
2. Vĩnh biệt xứ Nam
3. Thầy Inhaxu và Vinh Sơn tử đạo
CHƯƠNG VII. XỨ BẮC, CÁC THỪA SAI DÒNG TÊN SAU CHA ĐẮC LỘ
I. GIÁO ĐOÀN XỨ BẮC TRONG THỜI KỲ VẮNG MẶT CÁC THỪA SAI
2. Những giáo dân xưng đạo
3. Những thừa sai đến tiếp tục
II. GIÁO ĐOÀN XỨ BẮC DƯỚI QUYỀN CHA GASPAR D’AMARAL (1632-1640)
2. Những thử thách
3. Công cuộc truyền giáo ở Lào
III. GIÁO ĐOÀN XỨ BẮC DƯỚI QUYỀN CHA FELIX MORELLI (1640-1649)
2. Bức thư quan trấn Quảng Tây
3. Bách hại 1649
IV. GIÁO ĐOÀN XỨ BẮC DƯỚI QUYỀN CHA HIERONIMO MAJORICA (1650-1656)
2. Tổ chức các thầy giảng
3. Cuối thời Trịnh Tráng
V. CHA ONUPHRE BORGES VÀ LỆNH TRỤC XUẤT 1658, 1663
2. Lệnh trục xuất 1658
3. Lệnh trục xuất 1663
CHƯƠNG VIII. XỨ NAM, CÁC THỪA SAI DÒNG TÊN SAU CHA ĐẮC LỘ (1646-1665)
I. GIÁO ĐOÀN XỨ NAM DƯỚI THỜI CHA METELLO SACCANO (1646-1655)
2. Anh hùng xưng đạo ở Quảng Bình
3. Thêm cha Carlo della Rocca
4. Bách hại tiếp tục
II. GIÁO ĐOÀN XỨ NAM DƯỚI THỜI CHA PHANXICO RIVAS VÀ PEDRO MARQUEZ (1655-1665)
2. Thời kỳ hòa hoãn, các cha đi thăm các họ
3. Bách hại lại nổi lên
CHƯƠNG IX. NHÌN LẠI 50 NĂM TRUYỀN GIÁO CỦA CÁC THỪA SAI DÒNG TÊN
I. MỘT GIÁO HỘI THỊNH VƯỢNG NHẤT MIỀN ĐÔNG Á
2. 37 năm truyền giáo ở xứ Bắc
3. Những lý do thành công
II. CÁC THỪA SAI DÒNG TÊN VỚI NỀN VĂN HÓA VIỆT NAM
2. Những tài liệu quí hóa về sử địa Việt Nam
3. Một nền văn chương Công giáo tiên khởi
TỦ SÁCH THAM KHẢO
II. DO CÁC TÁC GIẢ KHÁC
Mời độc giả đọc sách tại đây:
Tập 1:
(Nguyễn Hồng)-Lịch-Sử-Truyền-Giao-Ở-Việt-Nam-Tập-1-Linh-mục-Nguyễn-Hồng
Tập 2:
Nguyễn Hồng (2)-Lịch-Sử-Truyền-Giao-Ở-Việt-Nam-Tập-2-Linh-mục-Nguyễn-Hồng